Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, ul. Tłomackie 3/5, Warszawa
Wernisaż w czwartek 7 stycznia o godz. 18:00, ekspozycja do 10 marca 2016
Kurator: Teresa Śmiechowska. Towarzyszy promocja albumu autorstwa Leszka Dulika
i Konrada Zielińskiego, wydanego pot tym samym tytułem przez ŻIH i Wydawnictwo Boni Libri.
O fotografiach składających się na wystawę tak pisze prof. Paweł Śpiewak, dyrektor ŻIH:
Wszystko jest (na nich) interesujące. Nie tylko dlatego, że często takie inne, ale dlatego, że przyciągają uwagę poszczególne twarze, spojrzenia, zawadiacko nasunięty kaszkiet, czy twarz w drucianych okularach. można oglądać godzinami. Cieszyć się policjantem przeprowadzającym przez łódzką ulicę zagubionego w wielkim mieście chasyda. Uśmiechnąć się do nauczycielki żydowskiej szkoły ludowej. Podziwiać płomieniste włosy sportsmanek z klubu Makabi. Nad szachownicami góruje postać Akiwy Rubinsteina, geniusza pamięci, szachów, który, nieszczęsny, popadł z wiekiem w straszną chorobę psychiczną. Oglądam na wyrywki fotografie. Tworzą niekończącą się księgę, do której chcę po wielekroć wracać. Zdjęcia przynoszą radość, wzruszenie, budzą ciekawość. Zatrzymują przeszłość, która bywa radosna, zmęczona, biedna, dramatyczna, roześmiana. Trzeba ją oglądać dla niej samej, jak album rodzinny, jak opowieść przeszłości. […] Kupcy o czymś ważnym dyskutują na ulicznej giełdzie we Lwowie. Szyby otwartych ku ulicy okien odbijają światło. Na dole szyldy zapraszają do zakupów obuwia oraz na koszerne obiady. Napisy są po polsku i w jidysz. […] Radosny jest uśmiech dziewczynki czekającej na porcję lodów. Sprzedawał je lodziarz w postrzępionym i brudnym chałacie. […]
Spośród wielu tysięcy przejrzanych zdjęć, wybraliśmy kilkaset - dodają autorzy albumu stanowiącego niejako „uzupełnienie” wystawy Leszek Dulik i Konrad Zieliński. - Ich autorami są zarówno uznani, najwybitniejsi fotograficy, jak i twórcy, których nazwisk nie udało się ustalić. Zależało nam, aby zdjęcia opatrzone były jak najdokładniejszym opisem, i wszędzie, gdzie było to możliwe, umieszczaliśmy imiona i nazwiska bohaterów fotografii. Ważnym jest, aby nie pozostali bezimienni.
Fotografie ukazują duże miasta i małe miasteczka, w których często większość mieszkańców stanowili Żydzi. W tych społecznościach, podobnie jak wśród żydowskich mieszkańców wsi i osad, przetrwały pieczołowicie pielęgnowane tradycyjne i niezmienne od wieków formy życia. Przedstawiamy również Żydów zasymilowanych, wychowanych w polskiej szkole, silnie związanych z polską historią, kulturą i językiem.
Na zdjęciach pojawiają się towarzystwie swoich nie-żydowskich przyjaciół, kolegów, współpracowników. Mieszkając w Polsce i dla niej pracując, mając świadomość więzi z własnym narodem i jego losem, często żyli na granicy dwóch światów. Nie unikając spraw trudnych i bolesnych, szkicujemy wielowątkowy obraz świata polskich Żydów. Świata utraconego. Świata, którego bogactwo i różnorodność ukazujemy we fragmentach, które ocalały na starych fotografiach. Wierzymy w siłę tych zdjęć. Wierzymy, że pozwolą odbyć podróż w czasie i pomogą przybliżyć życie tych, którzy są ich bohaterami. Są wśród nich ludzie zwyczajni i wybitni, zamożni i biedni. Można spojrzeć im w oczy, zajrzeć do ich mieszkań, obserwować przy pracy, zobaczyć, jak przeżywają radości i troski. Jest to obraz uchwycony na krótko przed tragedią: jego bohaterowie nie wiedzą jeszcze, że oni i świat, w którym żyją, niebawem zostanie zniszczony.
Kliknij w obrazek powyżej by przejść na stronę internetową poświęconą albumowi...
Wydawcą albumu pt. "Świat utracony. Żydzi polscy 1918–1939" jest Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma oraz Wydawnictwo Boni Libri, a partnerami projektu m. in. : MKiDN, Brama Grodzka z Lublina, Muzeum Warszawy, Muzeum Literatury, Biblioteka Raczyńskich.
Album zawiera prawie 400 stron i ponad 460 zdjęć. Publikacja jest panoramą życia polskich Żydów w Polsce między dwiema wojnami. Pomysł wydania albumu wyrósł z przekonania, że historia polskich Żydów jest wielkim i fascynującym tematem, który cały czas jest obszarem mało znanym współczesnemu czytelnikowi. W albumie wyodrębniono osiem części tematycznych: Miasto, miasteczko, wieś ; Życie codzienne i praca ; Wiara i życie ; W społeczeństwie ; Antysemityzm ; W świecie polityki ; Emigracja ; Nauka i kultura. Fotografie opatrzone zostały interesującym komentarzem historycznym pozwalającym lepiej zrozumieć kontekst zdjęć. Autorom zależało, aby był to komentarz, który także cudzoziemcom pozwoli poznać historię Polski i zrozumieć rolę, jaką odegrali w niej Żydzi.
Dopełnieniem wystawy fotograficznej jest kameralna ekspozycja „Mezuza z tego domu”, prezentująca dwanaście współcześnie odlanych w brązie śladów po mezuzach, które zarazem tworzą nowe mezuzy, nadające się do ponownego użycia. Jak piszą autorzy projektu „Mezuzy z tego domu”, Helena Czernek i Aleksander Prugar, „z jednej strony jest to sposób na ocalenie śladów po mezuzach, a z drugiej strony stworzenie na ich bazie nowych mezuz. Odlewy mają z tyłu miejsce na zwój. Wkładając do niego klaf i mocując w futrynie drzwi swojego domu, dajesz drugie życia tamtej mezuzie, która od lat nie istnieje. […] Na boku mezuzy wygrawerowany jest adres, z którego pochodzi”.
Odlewy uzyskano odciskając zagłębienia po mezuzach w dwunastu różnych miejscowości naszego kraju. Zdaniem pomysłodawców projektu ich nadrzędnym celem jest przywrócenie pamięci o miejscu i jego mieszkańcach.