Organizator: Regionalny Ośrodek Kultury w Częstochowie, ul. Ogińskiego 13a, Częstochowa
Wernisaż odbył się w piątek 7 maja, ekspozycja potrwa do 28 maja 2021
Patronat honorowy: Marszałek Województwa Śląskiego
Partnerzy: Narodowe Centrum Kultury, Fotoklub RP, ZPAF Okręg Śląski
7 maja 2021 roku w Regionalnym Ośrodku Kultury w Częstochowie odbyło się ogłoszenie wyników XXIV Międzynarodowego Konkursu Cyfrowej Fotokreacji CYBERFOTO 2021 połączone z otwarciem pokonkursowej wystawy prac.
Z uwagi na obowiązujące ograniczenia, przebieg tego wydarzenia został zarejestrowany
a film w dwóch częściach opublikowano na kanale YouTube:
Miesiąc wcześniej w Regionalnym Ośrodku Kultury w Częstochowie odbyło się posiedzenie Jury XXIV Międzynarodowego Konkursu Cyfrowej Fotokreacji CYBERFOTO 2021 w składzie:
⦿ dr Krzysztof Jurecki, krytyk i historyk sztuki, członek honorowy ZPAF, dziekan ds. nauki Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi - jako przewodniczący;
⦿ Arkadiusz Ławrywianiec – artysta-fotografik, prezes Okręgu Śląskiego ZPAF,
⦿ Sławomir Jodłowski - artysta-fotografik, członek ZPAF w Okręgu Śląskim,
Regionalny Ośrodek Kultury w Częstochowie,
⦿ Małgorzata Dołowska - AFRP, zdfp, Fotoklub Rzeczpospolitej Polskiej - jako członkowie.
Na konkurs nadesłano 140 prac 35 autorów. Do wystawy zakwalifikowano 89 prac 30 autorów.
Jury postanowiło przyznać następujące nagrody:
⦿ I nagrodę w wysokości 2.500 zł dla Ryszarda Czernowa z Tych
za prace „Avatar 5”, „Bramy Europy”, „Organicus 32”
⦿ II nagrodę w wysokości 1.500 zł dla Radosława Wróbla z Wrocławia
za prace „Where Is Your Crown”, „Reflected 1,2”, „Common Head, Cavendish sister I”
⦿ III nagrodę w wysokości 800 zł dla Magdaleny Samborskiej z Pabianic
za pracę „Zniszczota niedowcieleń”
⦿ Wyróżnienia w wysokości 400 zł przyznano:
- Janowi Zychowi z Krakowa
za prace: „Dziady Polskie”, „Baśń litewska”, „Cykl życia”, „Covidian art”
- Mirosławowi Iskrze ze Stalowej Woli
za prace: „Mental Supervision”, „Do not look at the sun”, „After life”, „Home guide”
- Borysowi Makaremu z Krakowa
za prace: „NxN Mother”, „NxN Kiss”, „NxN Room”, „NxN Hero”
⦿ Nagrodę Specjalną Dyrektora Regionalnego Ośrodka Kultury w Częstochowie
otrzymała Krystyna Andryszkiewicz z Gdańska za pracę „Kwiaty zła”
⦿ Nagrodę Przewodniczącego jury Krzysztofa Jureckiego
otrzymał Jacek Szczerbaniewicz z Jeleniej Góry za pracę „Kamienne twarze”
⦿ Nagrodę Małgorzaty Dołowskiej
otrzymał Marcin Bawiec z Tarnowa za pracę „Skok”
Wszystkie nagrody są finansowane z budżetu Samorządu Województwa Śląskiego,
z wyjątkiem II nagrody, której fundatorem jest Starostwo Powiatowe w Częstochowie.
Zastanawiamy się nad bilansem pandemii, w czasie której oczywiście wciąż działają artyści oraz organizowane są wystawy, choć jest to trudny moment, czego nie trzeba udowadniać. Jest to czas tragiczny, być może najtragiczniejszy dla Polski od 1945 roku, o czym świadczy ilość zmarłych osób.
Ale trzeba pamiętać, że każdy okres historyczny będzie analizowany także pod względem osiągnięć kulturowych, w tym fotograficznych i z zakresu fotografii cyfrowej.
Ogólny pejzaż kulturowy konkursu Cyberfoto w 2021 roku
W tym roku mieliśmy zdecydowanie mniej uczestników, ale mimo wszystko otrzymaliśmy gratulacje za to, że w tak trudnym czasie udało się zorganizować konkurs, ponieważ wiele imprez artystycznych zostało zawieszonych lub odwołanych. Tym razem prace także były na bardzo wysokim poziomie, w tym kilka wartych głębszego zastanowienia, np. realizacja sytuująca się między wideo a fotografią Wojciecha Kukuczki i obiekt interaktywny badający dźwięk fotografii Łukasza Cyrusa. Także idylliczno-ekologiczne prace Łukasza Rajsa mogły się podobać, a nawet pretendowały do wyróżnienia.
W tym roku pokazano prace odnoszące się do sytuacji politycznej Polski (Piotr Kosiński), wchodzące w analizy baśni i fantastyki, portrety reklamowe kobiet, czy mogące być wykorzystane w reklamie, oraz prace formalistyczne badające np. określoną strukturę przedmiotu. Trudno w kontekście tego konkursu odpowiedzieć na pytanie, jaki jest stan polskiej fotografii z zakresu kreacji obrazu cyfrowego, gdyż zdaję sobie sprawę, że w naszym konkursie biorą udział: amatorzy, studenci szkól artystycznych oraz wysokiej klasy profesjonaliści, najczęściej związani w uczelniami artystycznymi.
Co nagrodziło jury?
I nagroda. Melancholia według Ryszarda Czernowa
Bezdyskusyjnie w tym roku w konkursie wygrał Ryszard Czernow – artysta, który w już 2001 roku na Cyberfoto otrzymał pierwszą nagrodę. Między pracą nagrodzoną w 2001 a 2021 rokiem widać stylistyczną łączność, choć pierwsza z nich posiada bardziej bogatą kolorystykę, można dodać, że jest w niej zawarty także optymizm, w przeciwstawieństwie do trzech zwycięskich realizacji z tego roku. Możemy zastanowić się nad formułą artysty, która wychodząc od realności tradycyjnego obrazu fotograficznego odrealnia go poprzez stosowanie dużych uabstrakcyjnionych płaszczyzn, połączonych z twarzami czy architekturą. Zimna kolorystyka pasuje do tematyki „końca” i poczucia melancholii, jak to wyraził m.in. Lars von Trier w filmie pt. Melancholia z 2011 roku. Każdy musi się zastanowić nad „końcem” i określić wobec niego swoją postawę egzystencjalną. Jedna z prac Czernowa przedstawia twarz płaczącej kobiety połączonej z fakturą drzewa. Stworzył ciekawą symbolikę dotyczącą zarówno ludzi, jak też samej przyrody, która umiera wraz z nami.
W mojej ocenie artysta, począwszy od realizacji cyklu Martwe z natury (2014), który kontynuuje także w formie wideo z muzyką do chwili obecnej, należy do czołówki polskich artystów cyfrowych. Wyznaczników dla jego twórczości należy poszukiwać w tradycji grafizacji obrazu fotograficznego z lat 70., jak to czynił Edward Hartwig, a na Śląsku Waldemar Jama, dla którego tonowanie odbitek i przywoływanie uczucia nostalgii było bardzo ważnym zagadnieniem.
II nagroda. Radosław Wróbel a sprawy kobiet
W 2020 roku kilka prac mrocznych artysty było już pokazanych na Cyberfoto. W tym roku nagrodziliśmy jego cztery fotografie o specyficznym stylu. Realizacja Where is your Crown odnosi się bezpośrednio do sytuacji politycznej Polski. Zmultiplikowane cyfrowo odwrócone postaci nagich kobiet, oprócz jednej, spoglądają na ogromny znak czerwonej błyskawicy, który stał się metaforą Strajku Kobiet. Zarysowane zostały dwie możliwe postawy, dwie możliwości wyboru: sięgnięcia po koronę, czyli władzę oraz odwrócenie się od takiej postawy. Praca jest ciekawa, ponieważ nie jest jednoznaczna i oczywista, jak to najczęściej bywa w tego typie przekazie zmierzającym do jednoznaczności politycznej.
Trzy inne portrety odwołują się do tradycji fotomontażu i fotokolażu surrealistycznego, kwestionując pojęcia tożsamości i piękna, z jakimi do końca XIX wieku utożsamiano kobiecy portret i akt. W jednej z pracy ciało kobiece ukazane zostało na tle okna, przypominając „konstrukt” czy manekin ludzki, składający się z różnych fragmentów kobiecości, w czym można dostrzec fascynację fotografią Hansa Bellmera, a z drugiej strony wielkiego ironisty wobec kobiet – Jana Saudka.
III nagroda. Magdalena Samborska – portret czy antyportret?
Autorka od lat jest znaną feministką radykalnie zrywającą z obowiązującymi stereotypami sztuki, w tym przypadku portretu. Tytuł czterech prac pt. Zniszczota niedowcieleń należy najpierw odszyfrować, ponieważ jest to pierwszy klucz do możliwości poznania antyportretów. Bolesław Leśmian w wierszu Topielec posłużył się neologizmem „zniszczota” oznaczającym „destrukcję czegoś wspaniałego, a zwrot „niedowcielenie” był dla poety formą niedokończoną.
W ten sposób Samborska gra z widzem w sztukę. A jaki jest efekt tej gry? Dla jury okazał się interesujący. Wielu artystów z kręgu surrealizmu, a potem w latach 60. i 70. XX wieku tworzyło montaże twarzy stosując zasadę podwójnego lub wielokrotnego odbicia w lustrze, czy nakładania obrazów. Ta metoda posiada jeszcze wiele możliwości. Jedną z nich zaprezentowała Samborska zacierając swoją tożsamość i pokazując, że twarz może przyjąć ludzko-zwierzęcą hybrydę, formułę znaną od czasów starożytnej Grecji, natomiast w starożytnym Egipcie czy Mezopotamii taka „hybrydalna” formuła stylistyczna uważna była za ważną ikonograficznie sztukę, zarezerwowaną do oficjalnych przedstawień niektórych bogów.
Strategia feministyczna polega m.in. na obaleniu dotychczasowych patriarchalnych form sztuki i zastąpienia ich własnymi, pozbawionymi dawnych właściwości stylistycznych. W tym zakresie feminizm sięga po techniki dadaistyczno-surrealistyczne, ponieważ kwestionowały one obwiązujący status-quo zarówno w sensie artystycznym, jak i społeczno-politycznym.
Trzy wyróżnienia
Wyróżnienia na Cyberfoto nie posiadają kategoryzacji gdyż są równorzędne. Jan Zych otrzymał je za kilka cykli, w których odwołał się zarówno do pandemii, jak i obecnej sytuacji Polski. Artysta poruszył wiele zagadnień stosując kilka różnych stylistyk. Jedna z prac ilustruje zabawkę - pluszowego misia na tle apokaliptycznego pejzażu. W innej w interesujący sposób wykorzystał motyw rzeźby ludowej na tle groźnego żywiołu morza udowadniając, że w prostocie istnieje sedno przekazu. Borys Makary w cyklu NxN kreuje za pomocą matematycznego algorytmu przetwarzającego słowny opis dotyczący atmosfery jego dzieciństwa z lat 80. XX wieku. Bardzo ważna jest w tych pracach geometryczna struktura linii, która „uwięziła” dawne wspomnienia, nadając im przestrzennego wyrazu, a nawet trójwymiarowego sugerującego płynność formy. Mirosław Iskra pokazał cztery prace bardziej tekstualne o charakterze plakatów filmowych, dobrze wykorzystujące różne stylistyki obrazowania fotograficznego takiego, jak wielka źrenica oka, pejzaż, roślinność. Dodatkowo zastosował lustrzane odbicie tekstu umieszczonego w tle prac, tak żeby zatrzeć jego czytelność.
Prestiżową nagrodę specjalną Dyrektora ROK w Częstochowie otrzymała Krystyna Andryszkiewicz za cztery wyrafinowane prace pt. Kwiaty zła, będące nawiązaniem do słynnego tomiku wierszy z 1857 roku Charlesa Baudelaire’a. Artystka pyta, gdzie jest obecnie zło, kto je reprezentuje w Polsce i jak ono się manifestuje? Odpowiedź potencjalnie zawarta jest w odwołujących się do manieryzmu kompozycjach o niesłychanie bogatej palecie barw. Autorka na Facebooku zacytowała kilka wersetów z poematu Baudelaire’a, które zilustrowała:
„W mózgach naszych ucztuje demonów gromada,
Roi się i kotłuje niby glist miliony„
Warto zaznaczyć, że tytułowe „zło” pokazane za pomocą m.in.: glist, ślimaków owadów skrywa się w pięknie, czyli w kolorowych kwiatach.
Wyróżnienia honorowe, czyli nad czym warto się jeszcze zastanowić?
Małgorzata Dołowska nagrodziła jedną pracę Marcina Bawca za stworzony iluzjonizm.
Natomiast ja przyznałem wyróżnienie za trzy realizacje Jana Szczerbaniewicza poszukującego wciąż nowej wizualizacji. W tekście pt. Między fotografią a grafiką. Analiza wybranych prac z Międzynarodowego Konkursu „Cyberfoto” (1997–2018) analizując Cyberfoto napisałem: ”W 2004 roku pojawiły się prace Jacka Szczerbaniewicza (Wspomnienie z mojego miasta), które przez kolejne lata, aż do chwili obecnej, ciągle towarzyszyły konkursowi w Częstochowie. Tworzy on w charakterystycznym stylu, którego cechą jest formalizm. Często operuje płaskim kolorem, multiplikując uabstrakcyjnione formy, ale zawiera wizję stechnizowanego człowieka” ¹
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
¹ K. Jurecki, Między fotografią a grafiką. Analiza wybranych prac z Międzynarodowego Konkursu „Cyberioto“ (1997-2018), w: Hybrydowość w grafice. Medium w poszukiwaniu swego czasu i sensu, red. S. Dudzik, M. Maciudzińska-Kamczycka, Toruń 2020, s. 88.