Charkowska Szkoła Fotografii: od cenzury sowieckiej do nowej estetyki
Strona internetowa została stworzona przez CSM (Foundation Center for Contemporary Art)
w ramach programu Ukraińskiego Instytutu #UkraineEverywhere. Kurator: Igor Manko.
Partnerzy projektu: Instytut Ukraiński, VASA Project, MOKSOP, Bagels & Letters PR-Agency
Platforma ma służyć promocji osiągnięć Charkowskiej Szkoły Fotografii w szerokich kręgach międzynarodowej i ukraińskiej kultury, wprowadzeniu jej do ogólnoeuropejskiego kontekstu artystycznego oraz szerszemu obiegowi informacji nie tylko w środowisku artystycznym Ukrainy.
Uruchomione w listopadzie 2021 Archiwum opisuje zjawisko, które pojawiło się pół wieku temu w mieście Charków na północnym wschodzie Ukrainy. Nie była to szkoła z ławkami i tablicami, jak można by pomyśleć. Charkowska Szkoła Fotografii była (i nadal jest) raczej szkołą myśli artystycznej - z bohemą kawiarni jako sal lekcyjnych, młodszymi artystami stającymi się uczniami swoich starszych kolegów, z trzema pokoleniami artystów podążających i rozwijających estetyczne zasady i techniki jej założycieli. Zastosowanie terminu „szkoła” w odniesieniu do tej grupy fotografów może być przedmiotem dyskusji, jednak większość artystów jest świadoma swojej przynależności do kolektywu o wspólnych ideach artystycznych. W latach 70. współpraca ośmiu niepokornych artystów (grupa Vremya) stworzyła charakterystyczny i rozpoznawalny język wizualny fotografii artystycznej, w którym bez ogródek, bezkompromisowo i wprost traktowano kontrowersyjną tematykę radziecką. Borys Michajłow, dziś znany na całym świecie fotograf, był ich nieformalnym liderem i motorem działań grupy. Zdjęcia grupy „Vremya” ukazywały zakazane szczegóły sowieckiej rzeczywistości, od nagich ciał po bigoterię komunistycznej propagandy. Warto odkryć fenomen Charkowskiej Szkoły Fotografii, życie artystyczne miasta Charkowa oraz historię ukraińskiej fotografii fotografii późnosowieckiej i postsowieckiej…
Organizatorzy przekazali nam informację o swoim projekcie napisaną w języku polskim,
więc przedstawiamy ją w oryginalnym brzmieniu:
Ruszyła strona internetowa ksp.ui.org.ua „Charkowska Szkoła Fotografii: od cenzury sowieckiej do nowej estetyki”, stworzona w ramach programu Instytutu Ukraińskiego #UkraineEverywhere.
Opowiada o najsłynniejszym ukraińskim ruchu fotograficznym — Charkowskiej szkole fotografii i jest obecnie największym archiwum internetowym Szkoły. Archiwum zawiera wybór ponad 2.000 zdjęć, profile 28 artystów i stowarzyszeń artystycznych, a także historie fotograficzne wykonane w popularnym formacie stories w sieciach społecznościowych oraz badania kulturoznawcze.
Strona działa w języku angielskim, ukraińskim i francuskim.
„Charkowska Szkoła Fotografii” – eksperymentalny ruch artystyczny, który powstał w latach 1960-1970 w Charkowie, mieście na wschodzie Ukrainy (wówczas – część Związku Radzieckiego). Społeczność fotografów z Charkowa stworzyła nowy język wizualny, który był sprzeczny z oficjalnymi kanonami sowieckimi i pozostawił po sobie rodzaj pamiętnika fotograficznego, który ironicznie dokumentuje różne aspekty post-bycia sowieckiego człowieka. Szkoła rozwija koncepcję „uderzenia wizualnego”: historyk sztuki Bogdan Szumyłowycz zauważa, że „w tej cesze fotografii Charkowskiej Szkoły często obserwowano odrodzenie estetyki dadaizmu”.
Artyści Charkowskiej Szkoły tworzyli estetyczną alternatywę i wykorzystywali rzeczywistość późnosowiecką jako materiał do swoich praktyk artystycznych. Większość badaczy dzieli Charkowską Szkołę na trzy pokolenia, z których trzecie to są autorzy, którzy pojawili się w dziedzinie sztuki już w ostatnim dwudziestoleciu.
„Niezależnie od tego, czy jest to reporterskie fotografowanie ukrytą kamerą, inscenizowane zdjęcia lub kolaże, reprezentacja procesów społecznych lub refleksje wewnętrznego świata artystów – sposób, w jaki artyści Charkowskiej Szkoły są w większości ironiczni i autoironiczni” - mówi kurator projektu, przedstawiciel drugiej generacji Charkowskiej Szkoły Fotografii, fotograf Igor Manko.
Najwybitniejszym przedstawicielem tego ruchu jest Borys (Bob) Michajłow, który mieszka w Berlinie od końca lat 90-ch. Michajłow jest uważany za jednego z pierwszych artystów medialnych, krytyka Europejska mówi o nim jako o „jednym z najważniejszych artystów byłego ZSRR”. Inne słynne nazwiska Charkowskiej Szkoły Fotografii to są Siergiej Bratkow, Wiktor Kochetov, Oleg Malowany, Jewgienij Pawłow, Misza Pedan, Leonid Pesin, Roman Piatkowka, Jurij Rupin, Andriej Awdeenko i inni.
Zapoznając się z pracami charkowskich fotografów, odbiorcy dowiadują się nie tylko o procesach artystycznych, ale także o tym, jak w przestrzeni postsowieckiej zmienił się kanon piękna, a wraz z nim interpretacja pojęć męskości i kobiecości, jak autorzy-nonkonformiści istnieli pod kontrolą systemu sowieckiego, jak za „żelazną kurtyną“ wciąż rozwijały się związki z europejskimi ruchami artystycznymi.
Strona internetowa ksp.ui.org.ua otwiera szeroką Europejską publiczność na osiągnięcia sztuki ukraińskiej i pokazuje relacje między ukraińskim i europejskim kontekstem artystycznym. Podczas pandemii, w której interakcja kulturowa jest nieco zamrożona, projekty online, według partnerów programu, stają się gwarancją, że więzi artystyczne nie zostaną zerwane.
Kuratorem projektu jest jeden z artystów drugiej generacji Szkoły, Igor Manko.
Partnerami projektu są Vasa Project oraz MOKSOP / Muzeum Szkoły Fotografii w Charkowie.
Projekt jest częścią #Ukraine Everywhere - programu Ukraińskiego Instytutu z prezentacji kultury wizualnej Ukrainy online.
Instytut Ukraiński – państwowa instytucja w zakresie zarządzania Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy. Instytut ustanawia międzynarodowe więzi kulturowe między ludźmi i instytucjami i stwarza możliwości interakcji Ukraińców ze światem.