Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989. Antologia
Wybór tekstów, opracowanie, układ i wstępy: Witold Kanicki, Dorota Łuczak, Maciej Szymanowicz
Wydawca: Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, Poznań 2023
Niewielka część nakładu jest dostępna na stronach Kwartalnika Fotografia
Antologia Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989 mieści w sobie największy i najbardziej przekrojowy zbiór polskojęzycznych tekstów źródłowych z obszaru fotografii.
Opracowany przez trzech poznańskich historyków sztuki (Witolda Kanickiego, Dorotę Łuczak, Macieja Szymanowicza) tom obejmuje łącznie ponad 260 tekstów (lub ich fragmentów), napisanych przez kilkudziesięciu autorów i autorek. Całość została podzielona na trzy osobne części, z których pierwsza (Początki fotografii w dyskursie publicystycznym, artystycznym i naukowym 1839-1903) skupia się na wypowiedziach z XIX wieku, druga (Podstawowe paradygmaty polskiej teorii fotografii w latach
1900–1955) śledzi rozwój refleksji o fotografii od piktorializmu do socrealizmu, natomiast trzecia (Fotografia w dyskursywnej sieci w latach 1955–1989) obejmuje czasy najnowszych dyskusji teoretycznych dotyczących tego medium. Osobną częścią liczącej 848 stron antologii jest Aneks, w którym znalazły się trzy rozdziały poświęcone problematyce awangardy (ze szczególnym uwzględnieniem fotomontażu),
a także fotografii kolorowej i reklamowej. Pogrupowane w ten sposób wypowiedzi poprzedzone zostały obszernymi tekstami naukowymi, napisanymi przez grono badaczy odpowiedzialnych za wybór i opracowanie źródeł. Antologia stanowi doskonałe uzupełnienie publikacji historycznych poświęconych historii fotografii w Polsce, ułatwiając badaczom pracę nad różnymi epokami, zjawiskami i nurtami. Lektura skierowana jest również do popularnych odbiorców, zainteresowanych różnymi aspektami fotografii. Zamieszczone w niej artykuły dotyczą zarówno istoty medium, jak i jego relacji ze sztuką, kulturą czy polityką. Pośród wielu autorów wyselekcjonowanych tekstów znalazły się liczne wypowiedzi klasyków polskiej sztuki, nauki, publicystyki i literatury (w tym m.in. Zdzisława Beksińskiego, Jana Bułhaka, Zbigniewa Dłubaka, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Natalii LL, Bolesława Prusa, Józefa Robakowskiego, Mieczysława Szczuki czy Stanisława Witkiewicza). Prócz wypowiedzi funkcjonujących w świadomości badaczy fotografii, w tomie opublikowane zostały rzadkie i nieznane artykuły, a nawet maszynopisy.
Książka została sfinansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014-2018, projekt 11H 13 0125 82 pod kierownictwem dra Witolda Kanickiego.
Na tzw. rynku do kupienia jest tylko ok. 170 egzemplarzy.
Książka jest do kupienia m.in. na stronach Kwartalnika Fotografia,
gdzie opublikowano też recenzję Krzysztofa Szymoniaka.
Fragment recenzji wydawniczej dr hab. Marianny Michałowskiej, prof. UAM, członkini honorowej ZPAF:
Tom Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839–1989 to więcej niż antologia tekstów z pierwszych stu pięćdziesięciu lat istnienia wynalazku. Troje autorów, Witold Kanicki, Dorota Łuczak i Maciej Szymanowicz, dokonało olbrzymiej pracy źródłowej, wydobywając z zakurzonych archiwów tekstów o fotografii artykuły nierzadko zapomniane. Uzupełniono je koniecznymi dla współczesnego czytelnika (niekoniecznie biegłego w meandrach historii fotografii) komentarzami i wyjaśnieniami.
Dzięki temu otrzymaliśmy unikalny wgląd w polską świadomość fotografii, zarówno w kontekście artystycznym, jak i społeczno-politycznym.
Fragment recenzji wydawniczej dr hab. Małgorzaty Jankowskiej, prof. ASP w Gdańsku:
Recenzowana publikacja to dzieło monumentalne i znaczące dla polskiej myśli i teorii fotografii i sztuki. Jest to również pierwszy tak obszerny zbiór zwracający uwagę na znaczenie czasopism (o różnym charakterze) pełniących we wskazanym zakresie rolę komunikatora i otwartego forum, które zapewniało szerszy odbiór, ale i w jakimś sensie gwarantowało przetrwanie wypowiedzi. Wybór włączonych do publikacji tekstów naprowadza na wiele ścieżek, m.in. związanych z obyczajowością i dynamiką zmian zachodzących w Polsce na przestrzeni stu pięćdziesięciu lat. Nie mam wątpliwości, że opracowany tom nie tylko w znacznym zakresie wypełni brakujące miejsce w historii i teorii polskich badań nad fotografią, ale również wzmocni i zweryfikuje wiedzę na jej temat.
Biogramy redaktorów:
Witold Kanicki – inicjator i kierownik projektu wydania tekstów źródłowych. Doktor historii sztuki, adiunkt na Wydziale Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu. Członek honorowy Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 2014-2020 wykładowca gościnny Zürcher Hochschule der Künste w Zurychu. Niezależny krytyk i kurator. Autor kilkudziesięciu tekstów o sztuce i fotografii, publikowanych m.in. na łamach „Kwartalnika Fotografia”, „Artluka”, „Exitu”. Rozprawa doktorska jego autorstwa ukazała się pod tytułem Ujemny biegun fotografii: negatywowe obrazy w sztuce nowoczesnej w 2016 roku, nakładem wydawnictwa Słowo/obraz terytoria. W marcu 2022 ukazała się jego książka Wacław Nowak: Polaroid – fotografia z importu (Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, Wydawnictwo Wolno). Obecnie pracuje nad historią fotografii natychmiastowej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem czasów PRL.
Dorota Łuczak – doktora historii sztuki, adiunkta w Instytucie Historii Sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, redaktorka czasopisma „Artium Quaestiones„. W swoich badaniach zajmuje się historią i teorią fotografii XX i XXI wieku. W 2018 roku opublikowała monografię Foto-oko. Wizja fotograficzna wobec okularocentryzmu w sztuce I połowy XX wieku (TAiWPN Universitas, Kraków 2018). Autorka tekstów na temat fotografii nowoczesnej i współczesnej publikowanych między innymi na łamach "History of Photography", "Artium Quaestiones", "Sztuki i Dokumentacji", "Porównań", "Kwartalnika Fotografia„ oraz w monografiach i katalogach wystaw. Stypendystka Corbridge Trust (Cambridge University), Rządu Francuskiego, Stiftung Preussischer Kulturbesitz, Fundacji Lanckorońskich oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Maciej Szymanowicz – doktor habilitowany z zakresu historii sztuki, profesor UAM.
W latach 2005-2010 był kierownikiem Galerii Fotografii „pf“ w Poznaniu, gdzie jako kurator przygotował ok. 50 wystaw. W latach 2005-2015 był członkiem rady programowej Biennale Fotografii w Poznaniu. Od 2018 roku jest prezesem Naukowego Towarzystwa Fotografii z siedzibą w Poznaniu. Współpracował z wieloma instytucjami: Muzeum Narodowym w Warszawie przy organizacji wystawy Jana Bułhaka (2006), National Gallery of Art w Waszyngtonie przy wystawie: Foto: Modernity in Central Europe,
1918-1945 (2007), The Museum of Modern Art w Nowym Jorku przy projekcie OBJECT: PHOTO. Modern Photographs. The Thomas Walther Collection 1909–1949 (2013-2014), Herder-Institut w Marburgu przy opracowywaniu spuścizny po Ernście Stewnerze (2014) oraz z Muzeum Narodowym w Gdańsku przy wystawie „Wdzięk i fantazja“. Moda i reklama w PRL-u w twórczości fotograficznej Zbigniewa K. Wołyńskiego (2022-2023). Autor licznych publikacji, w tym m.in. książki pt. Zaburzona epoka. Polska fotografia artystyczna w latach 1945-1955 (2016).
ISBN
978-83-66608-62-7
Projekt graficzny:
Szymon Marciniak, Piotr Kacprzak
Opracowanie językowe
i korekta techniczna:
Sylwia Kordylas-Niedziółka
Recenzje wydawnicze:
dr hab. Marianna Michałowska,
prof. UAM w Poznaniu
dr hab. Małgorzata Jankowska,
prof. ASP w Gdańsku
848 stron
Oprawa twarda
Format strony
210x280 mm
Format oprawy
218x288 mm
Nakład I wydania:
450 egzemplarzy