Gdańska Galeria Fotografii, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Zielona Brama, ul. Długi Targ 24
Wernisaż w piątek 4 października o godz. 19:00, ekspozycja do 28 listopada 2019
Kurator: Andrzej Paruzel. Współpraca: Małgorzata Taraszkiewicz-Zwolicka
ZOOM na lata 70.
Milan Adamčiak, Leszek Brogowski, Wojciech Bruszewski, Witosław Czerwonka, Zbigniew Dłubak, VALIE EXPORT, Grupa Bahama, Sanja Iveković, Július Koller, Jiří Kovanda, Jarosław Kozłowski, Romuald Kutera, Anna Kutera, Paweł Kwiek, Natalia LL, Jerzy Lewczyński, Ewa Partum, Andrzej Paruzel, Andrzej Pierzgalski, Józef Robakowski, Peter Rónai, Andrzej Różycki, Petr Štembera, Jerzy Treliński, Jiří Valoch, Ryszard Waśko, Peter Weibel.
Wystawa „ZOOM na lata 70.” to prezentacja subiektywnego wyboru prac artystów tworzących w nurtach sztuki konceptualnej. Nie bez powodu prezentowana jest właśnie w Gdańskiej Galerii Fotografii, spadkobierczyni progresywnej, utworzonej w 1977 roku galerii gn. Wystawa jest autorską realizacją pomysłu Andrzeja Paruzela, artysty wizualnego, filmowca, poety, animatora sztuki i czynnego uczestnika sceny artystycznej nowych mediów lat 70. i 80. XX w.
...jeżeli ktoś chciałby interpretować nasze sposoby myślenia i działania w kategoriach religijnych, mógłby zauważyć nie tylko to, że wszelkie formy poezji (czytaj SZTUKI) miały dla nas wartość, którą bez cienia przesady można określić mianem sacrum, lecz także to, że rozkochani w muzyce i tańcu, nadużywając alkoholu i świadomi cielesnego pożądania, jednego z głównych motorów codziennego życia i działalności artystycznej, w wielu momentach zachowywaliśmy się tak, jakby mroczny, a zarazem radosny bóg, podobny do Dionizosa, potajemnie opętał ateistów, którymi (w większości) byliśmy.
[Michel Leiris, Rue Blomet 45. Inna strona surrealizmu,
w: Szkice o literaturze], przekład Tomasz Swoboda, PiW 2018]
Powyższy cytat, traktujący o bohemie z paryskiego Montparnasse’u z lat 20. XX wieku, może dotyczyć atmosfery środowisk artystycznych, z jakich wywodzą się artyści prezentowani na wystawie. Postawy artystów neoawangardy lat 70. z Łodzi, Bratysławy, Wrocławia, Pragi, Warszawy, Gdańska czy Poznania były podobne. Oddanie sztuce było dla nas jedyną formą ucieczki przed bezbarwną rzeczywistością komunistycznych reżimów.
Ograniczenie wolności przez władzę ludową w Polsce było nieco mniejsze niż w Czechosłowacji, dlatego u nas mogli wystawiać tacy artyści czescy i słowaccy, jak między innymi Július Koller, Petr Štembera, Jiří Kovanda, Jiří Valoch, oraz austriaccy: Valie Export i Peter Weibel. Dzięki temu mogło dojść do zawiązywania osobistych kontaktów, poznania się, tworzenia razem, jak to miało miejsce na przykład w galeriach Permafo we Wrocławiu, Akumulatory w Poznaniu, Dziekanka w Warszawie, Labirynt w Lublinie, Wymiany w Łodzi czy gn w Gdańsku.
Wiele twórczyń i twórców z prezentowanego na naszej wystawie grona wzięło udział w podsumowującej dekadę pokoleniowej wystawie WORKS END WORDS w Galerii de APPEL w Amsterdamie w 1979 roku. Plakatem ekspozycji był fotograficzny portret Juliusa Kollera z piłką pingpongową w ustach i rakietką w dłoni. Niestety, na wystawie zabrakło twórców z Czechosłowacji, ponieważ odmówiono im paszportów. W tym kontekście praca Kollera wybrzmiała bardzo wymownie, a plakat, który cytujemy na wystawie w Gdańsku, nie traci na aktualności.
Warto także przypomnieć, że wybitny artysta i kurator austriacki Peter Weibel niejako w rewanżu za spotkania w Łodzi i Warszawie zorganizował w 1981 roku w Wiener Secession w Wiedniu wystawę „Extended Photography” [Fotografia rozszerzona], w której uczestniczyło wielu twórców ze środkowej Europy, w tym Polski.
Andrzej Paruzel
Zoom na lata 70. to przypomnienie milowych prac kręgu artystów polskich związanych z Warsztatem Formy Filmowej i ich artystycznych odpowiedników – przedstawicieli awangardy z krajów ówczesnej strefy socjalistycznej, ale i prezentacja „odkryć” kuratorskich. Wymieniając poglądy i prace, artyści tworzyli nową sieć powiązań. Sztuka konceptualna, także wobec przemocy komunizmu, okazywała się wspólną wartością i sposobem na badanie obszarów uniwersalnych dla różnych nacji. Na wystawie zostaną zaprezentowane prace autorów słowackich: Petera Rónaia i Júliusa Kollera, Czechów: Jiříego Kovandy i Petra Štembera, autorek i autorów polskich: Anny Kutery, Natalii LL, Ewy Partum, Jarosława Kozłowskiego, Andrzeja Różyckiego, Ryszarda Waśko, Józefa Robakowskiego, Zbigniewa Dłubaka, Jerzego Lewczyńskiego czy związanego bezpośrednio z konceptualną sceną trójmiejską Leszka Brogowskiego i innych. Zaprezentujemy także prace autorstwa Austriaczki Valie Export i Chorwatki Sanji Iveković (z kolekcji muzeum). Zobaczymy tu fotografie, kameralne instalacje wideo i dokumenty o cennej artystycznie i historycznie wymowie. Przypomnimy dwa główne nurty sztuki konceptualnej: fotomedializm eksperymentów i zmagań z przekroczeniem medium filmu i fotografii oraz nurt pragmatyzmu, intelektualnego zaangażowania, także jako oporu wobec dominującej propagandy ustroju socjalistycznego, w tym odkrywana dla polskiej publiczności fotograficzna praca Grupy Bahama, sarkastycznie podejmującej rzeczywistość polityczną Czechosłowacji. Ciekawym przejawem poszerzania medium zapisu są prezentowane po raz pierwszy w Polsce partytury do akcji dźwiękowych Milana Adamčaka i przykłady łączenia sztuk, happeningu z poezją i fotografią (m.in. u Andrzeja Pierzgalskiego i Jerzego Trelińskiego).
Wystawa „ZOOM na lata 70.” jest kolejną – po większej ekspozycji pt. „Wobec awangardy XX wieku” z 2017 roku w Galerii Atlas w Łodzi – prezentacją sztuki konceptualnej zaproponowanej przez Andrzeja Paruzela. I tak jak poprzednia, mimo mniejszych rozmiarów, jest świadomą kontynuacją przywołania prac twórców wyznaczających rozwój sztuki w tamtym czasie. Jako wybór twórcy sztuki i świadka historii, wystawa ta może stać się przyczynkiem do głębszego zainteresowania artystami oraz powracającymi wątkami współcześnie, sztuki, której przejawy znajdują swoje należne miejsce w muzealnych kolekcjach.
Prezentowane na wystawie prace pochodzą z Muzeum Narodowego w Gdańsku, Olomouc Museum of Art, The Slovak National Gallery Bratislava, Fundacji Profile, Fundacji Energia Obrazu, Fundacji ARTUM oraz archiwów prywatnych autorek i autorów. Towarzyszący program filmowy to dokumenty autorstwa Piotra Weycherta.
Galeria zaprasza w sobotę 5 października 2019 w godz. 11:00 - 13:00 do udziału w spotkaniu w PATIO Akademii Sztuk Pięknych przy ul. Targ Węglowy 6 w Gdańsku.
Swoje wystąpienia wygłoszą: dr Štěpánka Bieleszová, która zaprezentuje kolekcję fotografii z Muzeum Sztuki w Ołomłuńcu (Czechy), oraz autorzy prac na wystawie Ryszard Waśko i Andrzej Paruzel.
Projekcje filmów dokumentalnych towarzyszące wystawie:
⦿ Świat z widzenia – o fotografiach Jerzego Lewczyńskiego
Czas trwania: 33 min 14 s, rok produkcji: 2012
Reżyseria: Piotr Weychert, Paulina Brzezińska.
Producenci: Grzegorz Krawczyk Czytelnia Sztuki – Muzeum w Gliwicach
Mirosław Chojecki, Piotr Weychert – Media Kontakt
⦿ Kosuth – Świdziński. Spotkanie w Rzymie
Czas trwania: 38 min 59 s, rok produkcji: 2010
Reżyseria: Piotr Weychert
Producenci: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert
⦿ Zbigniew Dłubak. Postrzegając
Czas trwania: 38 min 25 s, rok produkcji: 2007
Reżyseria: Piotr Weychert
Producenci: Piotr Weychert, Mirosław Chojecki
Organizator: Muzeum Narodowe w Gdańsku / Gdańska Galeria Fotografii
Patronat honorowy: Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego
Projekt zrealizowany dzięki dotacji Funduszu Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAiKS
Partnerzy: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, Czeskie Centrum w Warszawie,
Słowacki Instytut w Warszawie, Muzeum Uměni Olomouc, Slovenská Národná Galéria.